The Drift - november 025
Gedreven door nieuwsgierigheid: De kapotte piano, de cassette recorder en de schoonheid van beperkingen
Playlist
Keith Jarrett - The Köln Concert (Part I)
СОЮЗ - Nici
Jeff Tweedy - Parking Lot
Nina Maia - Amargo
Matt Wilde - Yellow Days
Vega Trails - Largo
The Cosmic Tones Research Trio - Sankofa
Levitation Orchestra - Home
SHOLTO - Persephone's Perception
Takuro Okada - November Owens Valley
FKJ & Yussef Dayes - Live From The Greenhouse
Bruce Springsteen - Nebraska
Bruce Springsteen - Highway Patrolman
Bruce Springsteen - My Father's House
Sufjan Stevens - John Wayne Gacy, Jr.
Dictaphone - 122
Dictaphone - Rattle
Dictaphone - Unstable
Joy Division - She's Lost Control Again
SML - Chicago Four
Natural Information Society - I
Keith Jarrett - The Köln Concert (Part I)
De kapotte piano, de cassette recorder en de schoonheid van beperkingen
Naast me ligt een boek dat ik de afgelopen weken telkens opnieuw opensla - Paul Auster's Winter Journal uit 2012. Een meditatie over tijd, geheugen en eenzaamheid, geschreven in de tweede persoon alsof hij tegen zichzelf praat. Het is het soort boek dat perfect past bij november - die maand waarin de eerste echte kou je naar binnen dwingt, waarin de avonden lang worden en je plots tijd hebt voor dingen die in de zomer geen kans kregen. Auster zit aan zijn schrijftafel met enkel een notitieboek en een pen, reflecterend op een leven geleefd, op momenten die alleen in de herinnering nog bestaan. Ergens schrijft hij: "Solitude and memory are two of the richest countries you have ever visited." En telkens als ik die zin lees, denk ik aan twee andere momenten van eenzaamheid die muziekgeschiedenis schreven. Keith Jarrett op 24 januari 1975, uitgeput en alleen op een podium in Keulen met een kapotte piano. Bruce Springsteen in januari 1982, alleen in zijn slaapkamer met een goedkope 4-track cassette recorder op zijn schoot. Twee momenten waarop alles mis leek te gaan, maar die juist door die beperkingen tijdloze kunst opleverden.
En dat is precies wat november vraagt - die bereidheid om alleen te zijn met herinneringen, met muziek, met jezelf. Niet eenzaam in de droevige zin, maar alleen zijn als een plek om in weg te kruipen, te koesteren.
Deze maand in The Drift verken ik die gedachte door het verhaal van twee legendarische opnames die bijna niet gebeurden. Keith Jarrett op 24 januari 1975 in Keulen met een kapotte piano. Bruce Springsteen in januari 1982 met een 4-track cassette recorder in zijn slaapkamer. Twee momenten waarop beperkingen niet iets waren om te overwinnen, maar juist de sleutel werden tot tijdloze kunst.
November vraagt om muziek die naar binnen kijkt
We beginnen de wandeling met vier nieuwe releases die dat gevoel omarmen. Albums die klinken alsof iemand in je kamer zit en alleen tegen jou praat.
СОЮЗ uit Warschau opent met "Nici" - het klinkt als een zwoele avond in Brazilië, maar de band komt uit Polen. Heerlijke wollige en grenzeloze jazz die alle verwachtingen over nationaliteit en genre overstijgt.
Jeff Tweedy, de Wilco-frontman, bracht eind september een magnum opus uit: Twilight Override, een triple album met 30 songs. "Parking Lot" vangt precies die Tweedy-filosofie: "Creativity eats darkness." De man alleen in de studio, reflecterend over het leven en zichzelf.
Nina Maia's album INTEIRA - Portugees voor heel, compleet, maar ook intens en bitter tegelijk. Braziliaanse intimiteit die niet wegkijkt van pijn maar erdoorheen zingt.
En Matt Wilde uit Manchester met "Yellow Days" van zijn gelijknamige album - jazz keys en hip-hop beats die de herfstmelancholie perfect vangen. Gele dagen, kort licht, zoeken naar een weg.
Vier stemmen, vier werelden, één boodschap: eenzaamheid kan je ook koesteren, je hoeft het niet altijd te genezen.
Spiritual jazz als warm dekentje
Spiritual jazz heeft voor mij die gave om je te omarmen, veilig en warm te laten voelen en tegelijk uit te dagen. Het is een genre dat nooit echt weggeweest is maar de laatste tijd toch aan een opmars bezig is.
Vega Trails (het project van Milo Fitzpatrick, bassist van Portico Quartet) verhuisde naar de bergen rond Madrid en maakte daar een soort ingetogen kamer jazz waarin je de bergen bijna kan voelen. "Largo" betekent langzaam, en dat is precies wat november vraagt.
The Cosmic Tones Research Trio maakte volgens mij een van de beste jazz albums van dit jaar - een prachtige, heelende en meditatieve plaat waarin je de roots van gospel en blues door elke noot voelt stromen.
Levitation Orchestra uit Londen is een groot ensemble die het meest aanleunt bij de klassieke spiritual jazz en vrije improvisatie. "Home" klinkt grootschalig maar tegelijk intiem.
En SHOLTO's nieuwe album The Sirens gebruikt de Griekse mythologie als thema. "Persephone's Perception" behandelt haar afdaling niet als tragedie maar als een soort transformatie - precies zoals november zelf een afdaling is naar de kern van de winter, maar ook een moment van herbezinning.
Nebraska: de demo's die een meesterwerk werden
Het is januari 1982. Bruce Springsteen zit alleen in zijn slaapkamer in Colts Neck, New Jersey. Naast hem een 4-track cassette recorder die je toen voor ongeveer 1000 dollar kon kopen, op zijn knie een akoestische gitaar. Hij had net maanden doorgebracht met de E Street Band, repetities op repetities voor een nieuwe plaat, maar niets voelde goed. Te vol, te groot, te luid voor deze verhalen.
Dus nam hij tien songs op in een paar uur tijd. Één of twee takes per nummer. Geen second thoughts, geen herdoen. Toen hij klaar was, stopte hij de cassette in zijn zak.
Het leek onmogelijk om de songs op de cassette beter te maken dan ze waren. En zo bracht Bruce Springsteen in september 1982 Nebraska uit - opgenomen op een viersporenrecorder in zijn slaapkamer. De film Deliver Me From Nowhere die momenteel in de bioscoop draait vertelt het verhaal van die legendarische plaat.
"Highway Patrolman" is misschien wel het mooiste dat Bruce ooit schreef - zo simpel, zo verwoestend. Joe laat zijn broer Franky gaan. Hij kiest familie boven de wet. En die keuze gaat hem de rest van zijn leven achtervolgen. Het verhaal kan zo uit een boek van Paul Auster komen - Joe die tegen zichzelf praat, zijn verhaal probeert uit te leggen.
De meest pijnlijke song is "My Father's House" - een droom over thuiskomen, letterlijk naar je vaders huis rijden om vergeving te vragen. Maar wanneer je aankomt, herkent niemand je. Een vreemde vrouw doet de deur open: "Sorry son, nobody by that name lives here anymore." Je vader is weg. Het huis is verkocht. Je bent te laat. De song eindigt zonder oplossing, alleen die lege 4-track ruimte na het laatste akkoord.
Ik maak ook een kleine uitstap naar Sufjan Stevens' controversiële "John Wayne Gacy, Jr." van het album Illinois. Sufjan vertelt het verhaal van de seriemoordenaar zacht, bijna teder. Maar de laatste strofe - daar gebeurt het: "And in my best behavior / I am really just like him / Look beneath the floorboards / For the secrets I have hid."
Sufjan zingt niet over een monster. Hij probeert te begrijpen. Net zoals Joe zijn broer laat gaan in Highway Patrolman doet deze song me denken aan de verhalen op Nebraska - geen oordeel, geen verklaring. Alleen die intimiteit die je dwingt te luisteren.
Dictaphone viert 25 jaar met instabiliteit
Oliver Doerell viert 25 jaar Dictaphone niet met een retrospectief, maar met zijn meest experimentele album tot nu toe. Unstable combineert minimal jazz, musique concrète en een postpunk-mentaliteit met die vervreemde melancholie die zo uniek is aan Dictaphone.
Opvallend veel stemmen op dit album, stemmen uit Iran - Doerell heeft al meer dan 20 jaar een hechte band met dat land. "Rattle" van het in 2012 uitgebrachte Poems From A Rooftop werd zelfs een underground hit in Teheran.
Het titelnummer "Unstable" is een hommage aan Ian Curtis en gebaseerd op Joy Division's laatste setlist van 2 mei 1980 - een lijst waarop hun grootste hit, Love Will Tear Us Apart, trouwens ontbreekt. Dus sluiten we deze sectie af met Joy Division's "She's Lost Control Again" - de perfecte brug tussen Dictaphone's nerveuze energie en Curtis' eigen worsteling met controle en verlies.
Oktober ligt achter ons, maar deze muziek blijft. Volgende maand gaan we weer op pad - andere wegen, nieuwe ontdekkingen.
Het verhaal van de kapotte piano
Het Keith Jarrett concert was op poten gezet door de 17-jarige Vera Brandes, de jongste concertorganisator van Duitsland. Door een misverstand stond er geen concertvleugel klaar, maar een versleten oefenpiano met een doffe klank en een kapot pedaal. Jarrett had rugpijn, had nauwelijks geslapen en wilde eigenlijk niets liever dan de boel annuleren.
En toch speelde hij die avond.
Wat toen gebeurde was pure magie. De kapotte piano dwong hem tot totale overgave: geen plan, geen zekerheid, alleen luisteren naar wat nu mogelijk was. Zijn improvisatie werd een vorm van overleven, een gesprek tussen beperking en verbeelding. 66 minuten volledig en totaal aanwezig zijn, met niets anders dan het moment als kompas.
En juist daarin ontstond iets tijdloos: muziek die nooit herhaalbaar zou zijn, omdat ze alleen kon bestaan door te accepteren wat er niet was.
Paul Auster schrijft in Winter Journal: "In the end, all you have is the present moment. Everything else is memory or dream."
Jarrett die avond. Uitgeput, gefrustreerd, alleen op dat podium met een kapotte piano. Geen plan. Alleen dat moment.
Springsteen in zijn slaapkamer met die 4-track recorder. Één of twee takes. Geen reruns. Wat er kwam, kwam.
Misschien vraagt november net dat van ons - de bereidheid om aanwezig te zijn. Om te werken met wat er is, niet met wat er zou moeten zijn. Gebreken niet als iets om te verbergen, maar als de weg naar iets nieuws.
En die eerste versie - die ruwe, onverwachte, geïmproviseerde versie - die is vaak de waarheid. Omdat je toen volledig aanwezig was.
The Drift wordt uitgezonden op de laatste donderdag van elke maand op Urgent.fm (105.3 FM in Gent en omstreken, of via urgent.fm). De volledige tracklist vind je op fragile-circus.com.
Tot december: blijf wandelen, blijf luisteren, blijf nieuwsgierig.
