De Luisterkamer: Karen Willems
Muziek Voorbij Het Instrument &
De Zoektocht Naar De Essentie
"here are those who conform and those who confront and never stop transforming." Het is de zin die Karen Willems' muzikale filosofie samenvat, en als je naar haar luistert, begrijp je waarom. Van drummer in rockbands zoals Zita Swoon Group en Novastar tot componist die kindergarden instruments en keukengerief gebruikt om klank als kunstvorm te verkennen – Karen heeft die zoektocht naar de essentie gemaakt die velen hun hele leven proberen te vinden.
De Ceremonie is Geopend
We beginnen waar het voor Karen allemaal begon: Dr. John's "Danse Kalinda Ba Doom" van het legendarische Gris-Gris album uit 1968. Het is de directe inspiratie voor haar eigen album JUJU, en zodra de naald de groef raakt, begrijp je waarom. Voodoo, trance, bezwerend – deze track opent letterlijk de ceremonie.
"Ik vind het fijn dat het wat rommelig is," vertelt Karen, en in die opmerking zit een hele filosofie. Dr. John – geboren Mac Rebennack – maakte dit album in 1967 in de Gold Star Studios in Los Angeles, maar het klinkt alsof het rechtstreeks uit de New Orleans bayou kwam drijven. Harold Battiste produceerde het album met gestolen studiotijd die eigenlijk voor Sonny & Cher bedoeld was. De resulterende mix van R&B, psychedelica en voodoo-rituelen was zo vreemd en betoverend dat niemand wist wat ermee aan te moeten.
Voor Karen is het die combinatie van chaos en controle die spreekt. "Muzikale ideeën komen en gaan heel vlug," zegt ze. "Als je te lang wacht om iets te maken ben je al iemand anders." Ook haar laatste plaat is snel gemaakt – de levensduur van een plaat is voor haar beperkt. Het is alsof ze weet dat transformatie niet wacht tot je er klaar voor bent.
Dr John - The voodoo Wizard
Voorbij Het Instrument
Fred Frith's "Some Clouds Don't" van Cheap at Half the Price (1983) brengt ons bij een muzikant die ook probeert voorbij zijn instrument te komen. Frith, de experimentele gitarist van Henry Cow, gebruikt rijst, borstels en zelfgemaakte elektronische strijkstokken op zijn gitaar. Het is een "graduele afbraak van de gitaar over 15 jaar," zoals hij het zelf omschrijft.
"Ook een muzikant die probeert voorbij zijn instrument te komen in en met zijn muziek," knikt Karen. We praten over de wereld van de improvisatie – concerten waar je in het moment speelt, vaak met iemand die je niet kent. "Dat maakt het spannend," zegt ze. Het is precies die spanning tussen vakmanschap en ontdekking waar haar muziek leeft.
Plek en Klank
Ik kies Jeremiah Chiu & Marta Sofia Honer's "Snåckö" van Recordings From The Åland Islands. We praten over hoe je een plek kunt 'pakken' met geluid, klank en muziek. Dit album werd opgenomen op een archipel tussen Zweden en Finland, waar field recordings – het kraken van houten boten, roepen van zeevogels – verweven zijn met synthesizers en viola.
"Hoe zou jouw muziek klinken op een andere plek dan het Meetjesland?" vraag ik. "In Berlijn bijvoorbeeld?" Karen denkt na. Het Meetjesland – haar eiland in Adegem – zit diep in haar werk. De vraag is niet alleen interessant, het is existentieel. Zijn we wat we maken, of maakt de plek ons?
The Åland Islands
Het Kind Terugvinden
Robert Wyatt's "Little Red Riding Hood Hit The Road" van Rock Bottom (1974) is misschien wel de meest emotionele plaat van de avond. Wyatt maakte dit album acht maanden nadat hij uit een raam viel en in een rolstoel belandde. Hij kon niet meer drummen – zijn hele identiteit als muzikant veranderde in één klap.
"Over het pure en kinderlijke in de muziek," zegt Karen, "en over werken met mensen met een beperking." Zelf kreeg ze op haar 25ste een zwaar ongeluk met een complexe armbreuk. Ze weet wat het is om je lichaam opnieuw te moeten leren kennen, om een nieuwe relatie met je instrument te vinden.
Wyatt's album ademt intimiteit. Zijn vrouw Alfreda Benge zingt mee op "Alifib" en "Alife" – een liefdesduet dat klinkt als troost en kracht tegelijk. Het is creativiteit geboren uit beperking en trauma, het gebruik van langzaamheid en ruimte als muzikale expressie.
Sommigen Zoeken, Maar Vinden Het Helaas Niet
En dan komt Luciano Cilio's "Primo Quadro 'Della Conoscenza'" van Dialoghi Del Presente (1977). De enige plaat die de man ooit uitbracht. Hij pleegde zelfmoord op 33-jarige leeftijd.
"Sommigen zoeken maar vinden het helaas niet," zegt Karen zacht. Het is een moment van stilte in ons gesprek. Cilio's akoestische minimalisme – piano, gitaar, flute, bas, mandola – klinkt als tijdloze meditaties opgenomen in diepe spirituele crisis. Het is muziek als spirituele noodzaak, als existentiële expressie.
Karen zoekt naar muziek waarin ze zichzelf kan vinden als spiritueel wezen én als creatief kunstenaar. Bij Cilio hoor je iemand die die zoektocht tot het uiterste heeft doorgevoerd.
De Bijou
1 1/2 ounces gin
1 ounce sweet vermouth
3/4 ounce green Chartreuse
2 dashes orange bitters
Garnish: 1 maraschino cherry (optional)
Voeg alle ingrediënten toe aan een mixglas met ijs en roer tot alles goed gekoeld is
Zeef in een gekoeld Nick & Nora of coupe glas
Halverwege de avond is het tijd voor een drankje. Karen is eigenlijk een bierdrinker, maar vanavond schenk ik een Bijou – een cocktail die perfect bij dit gesprek past.
De Bijou werd eind 19de eeuw gecreëerd door Harry Johnson, een legendarische barman die het drankje naar het Franse woord voor 'juweel' noemde. Waarom? Omdat de drie hoofdingrediënten drie edelstenen vertegenwoordigen: gin voor diamant (door zijn helderheid), rode vermouth voor robijn, en groene Chartreuse voor smaragd.
Die Chartreuse is het geheim. Al eeuwenlang wordt deze kruidige, complexe likeur gemaakt door Franse monniken volgens een recept met 130 verschillende kruiden. Het is zoet, kruidig, en heeft een hoog alcoholpercentage – net als Karen's muziek heeft het diepgang en karakter.
De Bijou verdween grotendeels van barkaarten na de Tweede Wereldoorlog, maar de laatste jaren is het – net als Karen's benadering van muziek – herontdekt door mensen die op zoek zijn naar iets met meer substantie. Je roert de ingrediënten met ijs (schudden niet!), zeeft het in een gekoelde coupe, en voegt een schijfje citroen of een kers toe.
Het resultaat? Een drankje met een heldere zoetheid vooraf die al snel plaatsmaakt voor een fluweelzachte mondvoel en complex kruidige, bittere tonen. Precies zoals Karen's muziek – toegankelijk in de opening, maar met lagen die zich langzaam ontvouwen.
Humor en Mysteries
Ennio Morricone's "Tempi Di Lavorazione" van La Classe Operaia Va In Paradiso (1971) laat een andere kant zien. "Muziek waarbij je je eigen film kan verzinnen," zegt Karen, "ook met veel humor, ook al was Ennio een heel serieuze man."
Morricone, de meester van soundtracks, wist als geen ander hoe je spanning, emotie en ja – humor – in muziek kon weven. Deze soundtrack voor Elio Petri's film over een fabrieksarbeider heeft die typische Morricone-spanning, maar ook iets speels.
David Toop's "Part 1" van Life on the Inside (2026) brengt ons in meditatieve soundscapes. Toop, de ambient pionier en voormalig Wire-criticus, verkent de grenzen tussen veldopnames, improvisatie en electroacoustic compositie. "Muziek is altijd aan het gebeuren," zegt hij, en in zijn werk hoor je dat – het luisteren zelf wordt een artistieke praktijk.
We sluiten af met Jamie Branch's "Fly Or Die Fly" (2024) – spirituele free jazz met politieke urgentie van een vrouwelijke trompettist die grenzen verlegt in een mannelijk gedomineerde genre. "Beide vrouwelijke muzikanten die grenzen verleggen," merkt Karen op, en er zit trots in haar stem.
De Essentie Blijft Ontwikkelen
Wat blijft hangen na een avond met Karen Willems is dat transformatie geen eindpunt heeft. Haar nieuwe album A Fool's Guide to Reality verschijnt in oktober 2025 op Permanent Draft, en de titel zegt genoeg: wat is dwaasheid in de muziek? Misschien wel blijven zoeken als anderen al gestopt zijn. Misschien wel kindergarden instruments gebruiken als je een gerespecteerd percussionist bent. Misschien wel kiezen voor het eiland Adegem als de hele wereld om je aandacht vraagt.
"Wanneer ik muziek maak, is er geen plan," vertelt Karen. "Ik put inspiratie uit het dagelijks leven. Kleine ontmoetingen, mensen, en de grootste bron natuurlijk is de natuur. Daar vinden we alle schoonheid, alle geluiden die we nodig hebben."
Het is die filosofie – die bereidheid om voorbij instrumenten te gaan, om het kind in jezelf terug te vinden, om te zoeken naar de essentie als spiritueel wezen én als creatief kunstenaar – die De Luisterkamer van Karen Willems zo bijzonder maakt.
Verder luisteren
Karen's avond trok een lijn van Dr. John's ceremoniële voodoo tot David Toop's meditatieve soundscapes - een reis door muziek die voorbij instrumenten wil komen. Als die zoektocht je raakt, zijn hier vijf albums die dat pad verder verkennen. Stuk voor stuk musici die alledaagse objecten tot kunst verheffen, die transformatie als levensprincipe omarmen, of die in improvisatie en herhaling iets spiritueels vinden.
1. Colleen – The Tunnel and the Clearing (2021)
Cécile Schott bouwt minimalistische composities met viola da gamba, speelgoedpiano's en veldopnames. Net als Karen gebruikt ze alledaagse objecten en onconventionele instrumenten om klank als kunstvorm te verkennen. De meditatie op ruimte en herhaling raakt aan dezelfde spirituele essentie waar Karen naar zoekt.
2. Meredith Monk – Dolmen Music (1981)
Monk's stem-als-instrument benadering – vocale experimenten die voorbij taal gaan – verbindt perfect met Karen's filosofie over transformatie. Deze composities voor stem, cello en percussie vinden die kinderlijke zuiverheid waar Robert Wyatt ook naar zocht, maar dan vanuit een totaal andere hoek.
3. Don Cherry – Organic Music Society (1972)
Cherry's gebruik van pocket trumpet, doussn'gouni en allerlei 'kleine instrumenten' weerspiegelt Karen's kindergarden instruments. Opgenomen in Zweden in een oude school, ademt dit album dezelfde combinatie van spirituele zoektocht en speelse ontdekking die door De Luisterkamer liep.
4. Midori Takada – Through the Looking Glass (1983)
Japanse percussioniste die marimba, bells en gongs gebruikt om meditatieve soundscapes te creëren. Haar benadering van percussie als spirituele praktijk – stilte en ruimte als compositie-elementen – sluit naadloos aan bij Karen's zoektocht naar de essentie en David Toop's contemplatieve geluidswereld.
5. Natural Information Society – Automaginary (2019)
Joshua Abrams' ensemble gebruikt guimbri (Marokkaanse basluit), frame drums en onconventionele instrumenten voor trance-achtige, repetitieve grooves. De lijn van Dr. John's ceremoniële opening naar deze hedendaagse spirituele improvisatie voelt als een natuurlijke reis – muziek die transformeert door herhaling en collectieve meditatie.
